Οι αξίες στη ζωή των παιδιών μας
Μαμασούλα Μαρία, Φιλόλογος – Δ/ρ Παιδαγωγικής
«Οι αξίες είναι θεμελιώδεις συνδετικές αρχές, βασικά κριτήρια ηθικής και συστήματα αναφοράς, τα οποία καθοδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά και με τα οποία κρίνουμε το ποιόν της ζωής μας», γράφει ο Ακαδημαϊκός κ. Λουκάς Χριστοφόρου, και συνεχίζει: «Οι αξίες σήμερα αναγνωρίζονται ως αναγκαίες για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων του συγχρόνου ανθρώπου και αυτό είναι ελπιδοφόρο στοιχείο». Το ερώτημα προβάλλει έντονο για μας τους παιδαγωγούς, την οικογένεια, το σχολείο. Πιστεύουμε σ’ αυτή την αναγκαιότητα; Και αν ναι, πώς εργαζόμαστε για να εμπνεύσουμε στα παιδιά μας αυτές τις πανανθρώπινες αξίες;
Για πολλούς αιώνες αυτές οι αξίες ήταν αναμφισβήτητες, ριζωμένες βαθιά, στερεές, αμετάβλητες. Ο άνθρωπος πίστευε σ΄ αυτές. Μπορούσε να στηριχθεί επάνω τους, να εμπνευστεί, να προχωρήσει στη ζωή και να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες. Σήμερα τα πάντα άλλαξαν, τα πάντα αμφισβητούνται. Σ’ αυτή τη γενική αμφισβήτηση, ποιο είναι το δικό μας έργο, η δική μας θέση;
Σήμερα περισσότερο από ποτέ το παιδί έχει ανάγκη από αυτές τις αξίες. Ζει σ’ ένα κόσμο που βομβαρδίζεται συνεχώς από τα Μ.Μ.Ε. από το ανακάτεμα αξιών, ιδεών, λαών, που γίνεται όλο και πιο έντονο από την ταχύτατη επικοινωνία και ενημέρωση που έκαναν τον πλανήτη μας μια μεγάλη γειτονιά. «Σ’ αυτόν τον κόσμο είναι ανάγκη να παροτρύνουμε τα παιδιά μας να γνωρίσουν τον πολιτισμό, στον οποίο ανήκουν, να νοιώσουν υπερήφανα για τις ρίζες τους. Είναι το μόνο αντίδοτο γι’ αυτούς που μιλούν για παγκοσμιοποίηση, προσπαθώντας να καλύψουν τη φτώχια τους και να δώσουν στον εαυτό τους μια εικόνα ψεύτικου μεγαλείου», γράφει ο Πρόεδρος της Διεθνούς Ενώσεως για την Εκπαίδευση των Γονέων, Ψυχοκοινωνιολόγος Μονσέφ Γκουϊτούνι.
Για να εμπνεύσουμε όμως στο παιδί αξίες, πρέπει πρώτα απ’ όλα να του εξασφαλίσουμε ένα σταθερό, ισορροπημένο περιβάλλον που θα το βοηθήσει να σταθεί στα πόδια του και να κατακτήσει τη ζωή. Απαραίτητος όρος είναι να κάνει το παιδί τα πρώτα του βήματα σε μια σταθερή οικογένεια. Και εδώ ακριβώς υπάρχει η δυσκολία. Διαζύγια, δεύτερος γάμος, μονογονικές οικογένειες, ελεύθερη συμβίωση δημιουργούν συνθήκες κάθε άλλο παρά κατάλληλες.
Πώς όμως παρ’ όλα αυτά μπορούμε να δώσουμε στο παιδί αυτή τη σταθερότητα που την έχει τόσο ανάγκη; Σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τη μάνα. Πρέπει το παιδί να νοιώθει τη σωστή παρουσία της κοντά του. Ο ρόλος της μάνας είναι κεφαλαιώδης, ουσιαστικός, απαραίτητος για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού. Κανείς και τίποτε δεν μπορεί να την αντικαταστήσει. Η ζεστασιά, η στοργή, η αγάπη, το πλησίασμα της μητέρας, από την εμβρυακή ακόμη ηλικία, είναι απαραίτητη προϋπόθεση και σημείο αναφοράς για όλη τη ζωή του παιδιού. Σημαντικός και σπουδαίος είναι και ο ρόλος του πατέρα. Όμως ο ρόλος του στην καρδιά του παιδιού επηρεάζεται από τη θέση που έχει ο πατέρας στην καρδιά και στο πνεύμα της μητέρας. Από τη σπουδαιότητα που έχει για τη μάνα η παρουσία του πατέρα στη ζωή της και στην οικογένειά της, από το ενδιαφέρον που έχει η μάνα για το σύζυγο και πατέρα των παιδιών της. Ευτυχισμένο το παιδί που ζει κάτω από το βλέμμα, τη στοργή, την αγάπη και τη φροντίδα και των δύο γονιών του. Αισθάνεται άνετα, πατάει στα πόδια του, είναι σίγουρο για τη ζωή. Η σταθερότητα που το περιβάλλει, η βεβαιότητα ότι ανήκει σε μια τόσο αρμονική οικογένεια, η χαρά που πηγάζει απ’ αυτή τη συμβίωση, του δίνουν φτερά για τη ζωή, σιγουριά για το μέλλον. Το παιδί απολαμβάνει τη μοναδικότητα της οικογένειας και τη σταθερή θέση του σ’ αυτή, είναι ικανό να έχει γνώμη, να δίνει το παρόν στο σπίτι, στο σχολείο, στην κοινωνία. Έτσι αναπτύσσεται σε ένα σωστό και ισορροπημένο άνθρωπο.
Για να υπάρχει, λοιπόν, αυτή η ισορροπία και η βεβαιότητα, είναι ανάγκη να υπάρξουν οι αξίες στη ζωή του. Η οικογένεια πρώτα και το σχολείο στη συνέχεια πρέπει να φροντίσουν γι’ αυτό. Είναι λάθος αυτό που υποστηρίζουν μερικοί, ότι πρέπει να αφήσεις το παιδί μόνο του να διαλέξει. Όταν απολαμβάνεις ένα εκλεκτό φαγητό μπορείς να αφήσεις το παιδί σου πεινασμένο; Όταν είσαι ζεστά ντυμένος μπορείς να αφήσεις το παιδί σου να κρυώνει; Συνεπώς, όταν έχεις αξίες στη ζωή σου, είναι δυνατόν να τις στερήσεις από το παιδί σου; Ο Ζαν – Λυκ Ωμπέρ, σύγχρονος σχολικός ψυχολόγος στο Παρίσι, λέει σχετικά: «Θα πρέπει να απαλλαγούμε από την ιδέα να αφήσουμε τη φύση να ενεργήσει μόνη της. Ότι το παιδί θα βρει μόνο του το δρόμο του. Είναι μια αγγελική ιδέα που είχαν μερικοί ονειροπόλοι που πίστευαν αναμφιβόλως ότι καλλιεργούμε ένα παιδί ακριβώς όπως καλλιεργούμε τα φασόλια. Τοποθετούμε πάνω σ’ ένα μικρό βρεγμένο βαμβάκι ένα σπόρο φασολιού και ο σπόρος φυτρώνει μόνος του. Αυτός ο άκρατος φιλελευθερισμός οδήγησε σε μεγάλες καταστροφές. Ένα παιδί έχει ανάγκη να ασχοληθούν μαζί του, να το βοηθήσουν να αναπτύξει ιδέες, ενδιαφέροντα, ενθουσιασμό. Όλα αυτά δεν μπορούν να ξεπεταχθούν μόνα τους, όπως ο θερμοπίδακας ξεπετάγεται από το έδαφος. Το παιδί πρέπει οι άλλοι να το παροτρύνουν».
Και συνεχίζει ο μεγάλος παιδαγωγός: «Πιστεύετε σε κάτι; Έχετε ένα ιδανικό, ένα ιδεώδες; Πιστεύετε ακράδαντα σ’ αυτό; Τότε μη διστάζετε. Βοηθείστε το παιδί σας να το συμμεριστεί. Μεταδώστε του τον ενθουσιασμό σας. Τότε θα το δείτε δραστήριο, ζωντανό, δημιουργικό. Ένα «πιστεύω», ένα ιδανικό βοηθούν το άτομο. Του δίνουν ένα νόημα στη ζωή. Τρέφουν τη σκέψη του. Ενισχύουν την ταυτότητά του. Δυναμώνουν την προσωπική του ελευθερία. Γονείς, μην έχετε κανένα φόβο. Εάν η πίστη σας είναι υγιής, θα βοηθήσει το παιδί σας να ζήσει αρμονικά με τους άλλους».
Οι αξίες έχουν δοκιμαστεί αιώνες ολόκληρους και έχει αποδειχθεί η μεγάλη τους ωφέλεια στη ζωή των ανθρώπων. Πολλές φορές καταπολεμήθηκαν. Πολλές φορές αμφισβητήθηκαν. Πολλοί προσπάθησαν να τις σβήσουν. Αλλά απέτυχαν. Το μόνο που πέτυχαν ήταν να γίνει η κοινωνία ζούγκλα, όπως, δυστυχώς, συμβαίνει και σήμερα. Και οι άνθρωποι μετά την αμφισβήτηση ξαναγύρισαν στις αξίες, γιατί αυτές αποτελούν ορόσημα ζωής.
Γονείς και δάσκαλοι πρέπει να αναλάβουμε την αγωγή των παιδιών, εξοπλίζοντάς τα με τις μεγάλες αξίες της ηθικής, της πίστης, της αγάπης. Τις αξίες αυτές, που πριν έλθει η εξ Αποκαλύψεως Αλήθεια, αποτελούσαν την ηθική και το δίκαιο των αρχαίων πολιτισμών. Αυτές που ο Χριστός τους ‘έδωσε το κύρος του Θείου Νόμου. Αυτές που μετέπειτα η Νομική Επιστήμη κατοχύρωσε στους Ποινικούς Κώδικες όλων των κρατών. Αυτές, τις πανανθρώπινες και αιώνιες αξίες ας ξαναδώσουμε στα παιδιά μας. Για να τα δούμε μεγαλώνοντας, ισορροπημένους και ευτυχισμένους ανθρώπους. Οικογένεια και σχολείο ας προσπαθήσουμε γι’ αυτό και ας συνεργαστούμε.